Mkazo Katika Kiswahili Sanifu
Loading...
Date
2019
Authors
Journal Title
Journal ISSN
Volume Title
Publisher
University of Dar es Salaam
Abstract
Utafiti huu ni wa kifonolojia uliochunguza mkazo katiak Kiswahili sanifu. Jumla ya watoa taarifa 20 wamehusika katika kutoa data iliyotumika katika utafiti huu. Watoa taarifa 10 walitoka kata ya Ngamiani Kati na Chumbageni katiak jiji la Tanga, mkoani Tanga. Watoa taarifa wengine 10 walitoka katiak Jiji la Tanga, mkoani Tanga. Watoa taarifa wengine 10 walitoka katika shehia ya Mkunazini na Shehia ya Malindi, UNGUJA MJINI, Zanzibar. Taarifa hizo zimekusanywa kwa kutumia mbinu ya mahojiano na ushuhudiaji. Utafiti huu ni wa kiidadi na kimaelezo ambao umefanyika kwa kuongozwa na nadharia ya Fonolojia Mizani. Data zilizokusanywa zilichunguzwa kwa kusikilizwa kwa makini na kwa kutumia program ya “Praat”. Aidha, matokeo ya utafiti huu yaonesha kuwa uchunguzi wa mkazo katika kiwango cha neon hujibainisha tofauti na mkazo katika kirai na sentensi. Mara nyingi mkazo msingi katiak neon hutokea katika silabi ya mwisho kasa moja, wakati mwingine mkazo msingi hutokea katiak katika silabi ya mwisho katika vihisishii. Kwa upande wa kirai na sentensi mkazo msingi hutokea katika neno la mwisho katiak tungo husika. Hata hivyo, katiak Kiswahili sanifu imebainika kuwa licha ya kuwepo mkazo msingi katika neno, kirai na sentensikuna aina nyingine pia za mkazo. Yaani mkazo upili, mkao utatu na mkazo dhaifu, kutegemeana na namna utamkaji unavyojidhihirisha katika neno, kirai na sentensi kuna aina nyingine pia za mkazo. Yaani mkazo wa pili, mkazo utatu na mkazo dhaifu, kutegemeana na namna utamkaji unavyojidhirisha katika viambajengo hivyo. Kwa hiyo, kila kiambajengo kinakiasi Fulani cha nguvumsikiko. Pia, licha ya ruwaza ya mkazo kuwa funge kama ilivyoelezwa na wataalamu wengine kama vile Halle naClements (1983) na Massamba (2011). Utafiti huu umeenda mbele zaidi na kubaini kuwa ruwaza ya mkazo inaweza kuathiriwa na michakato ya kifonolojia kama vile udondoshaji, michako ya kimofolojia kama vile uambatani na uradidi. Aidha, katika uamilifu wa mkazo utafiti huu umebaini kuwa na uaminifu ufuatao: kwanza ni kuwekewa nguvu katika silabi au neno wakati wa utamkaji ili kuonesha msigano wa msikiko katika viambajengo vinavyohusika. Pili, kuna wakati mkazo huwa na uamilifu wa kuonesha msisitizo katika kiambajengo kinachohusika yaani katika neno, kirai au sentensi. Tatu mara chache mkazo huweza kubadili maana ya msingi ya msingi ya neno, hutokea katika baadhi ya maneno mkazo unapohama. Aidha, kutokana na uamilifu wa mkazo tumeweza kutofautisha mkazo na kiimbo pamoja na kidatu katika katika Kiswahili sanifu. Hata hivyo, kuna mazingira mengine kiimbo na kidatu huweza kuathiri mkazo lakini athari hiyo ya kimsikiko haibadili uamilifu wa mkazo.
Description
Available in print form, East Africana Collection, Dr.Wilbert Chagula Library, (THS EAF PL8702.M9262)
Keywords
Swahili language, Grammer
Citation
Mwendamseke, F.J (2019). Mkazo Katika Kiswahili Sanifu, Tasnifu ya uzamivu, Chuo Kikuu cha Dar es salaam, Dar es salaam